Partnerzy:
24 lutego Komisja Europejka zaproponowała zmiany w dyrektywie w sprawie Europejskich Rad Zakładowych (ERZ). ERZ są organami informacyjnymi i konsultacyjnymi, które zapewniają zaangażowanie pracowników w podejmowanie decyzji związanych z kwestiami ponadnarodowymi. Dotyczą one przedsiębiorstw zatrudniających ponad 1000 pracowników i działających w co najmniej dwóch krajach UE lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
Istotne informacje i konsultacje z pracownikami w kluczowych decyzjach firmy mogą pomóc w przewidywaniu i zarządzaniu zmianami, takimi jak te związane z transformacją ekologiczną i cyfrową (określaną zazwyczaj jako bliźniacza transformacja „twin transition”) a także wyzwaniami z obszarze niedoborów siły roboczej lub wprowadzanie nowych technologii. W kontekście ponadnarodowym ERZ mogą odgrywać kluczową rolę w tym zakresie.
Europejskie Rady Zakładowe są kluczowe w szczególności z punkty widzenia takich państw jak Polska, gdzie prawo do informacji i konsultacji na poziomie krajowym bardzo kuleje- komentuje Barbara Surdykowska z Biura Eksperckiego KK NSSZ Solidarność. ERZ są także szczególnie ważne ze względu na siłę korporacji ponadnarodowych w Europie Centralnej i jak w przypadku Polski kompletną zapaść sektorowego poziomu rokowań zbiorowych – dodaje ekspertka.
Obecna dyrektywa określa procesy tworzenia ERZ oraz informowania ich i konsultowania się z nimi w sprawach ponadnarodowych. Proponowana rewizja ma na celu wzmocnienie roli ERZ poprzez ułatwienie ich tworzenia, wspieranie bardziej znaczących informacji i konsultacji oraz zapewnienie im niezbędnej zdolności do wykonywania swojej pracy. Ma również na celu wzmocnienie równowagi płci w ERZ.
W 2023 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję ustawodawczą z inicjatywy własnej, w której wezwał Komisję do wzmocnienia roli i zdolności ERZ. O dotychczasowych pracach nad zmianami w dyrektywie pisaliśmy tutaj i tutaj. Zaproponowana zmiana stanowi realizację politycznego zobowiązania przewodniczące Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen do reagowania na wnioski ustawodawcze Parlamentu Europejskiego.
Europejskie Rady Zakładowe widoczne są Uchwale Programowej XXXI Zjazdu delegatów NSZZ Solidarność – wskazuje Przemysław Pytel z Działu Branżowo- Konsultacyjnego NSZZ Solidarność. Wskazujemy w Uchwale Programowej, że wzmocnienia wymaga zaangażowanie Związku w europejskich radach zakładowych (ERZ). Krajowe sekretariaty branżowe, działające w sferze kapitału zagranicznego, powinny przy wsparciu Komisji Krajowej wypracować strategie monitorowania i wpływania na procesy wyłaniania polskich członków ERZ. Organizacje związkowe w polskich koncernach ponadnarodowych powinny działać aktywnie na rzecz utworzenie ERZ opartych na polskim prawie.
Główne proponowane przez Komisję zmiany obejmują:
Nadanie równych praw pracownikom przedsiębiorstw wielonarodowych działających w UE/EOG do wnioskowania o utworzenie nowej ERZ (innymi słowy chodzi o usuniecie wyjątku nie podlegania pod Dyrektywę ciał mających na celu informacje i konsultację, które powstały w okresie przed wejściem w życie Dyrektywy)
Wyjaśnienie definicji spraw ponadnarodowych: zapewnienie, że ERZ uzupełniają i nie pokrywają się z pracą krajowych organów informacyjnych i konsultacyjnych. Jasna definicja ma kluczowe znaczenie dla określenia, kiedy ERZ muszą być konsultowane i informowane.
Zapewnienie, że pracownicy przedsiębiorstw wielonarodowych są konsultowani w kwestiach ich dotyczących w sposób terminowy i znaczący: Członkowie ERZ powinni otrzymać uzasadnioną odpowiedź na swoją opinię, zanim kierownictwo firmy podejmie decyzję w sprawach ponadnarodowych.
Kierownictwo firmy musi przedstawić uzasadnienie w każdym przypadku, gdy poufność jest podawana jako powód ograniczenia dalszej wymiany informacji lub nieujawniania informacji w sprawach międzynarodowych.
Upewnienie się, że ERZ posiadają niezbędną zdolność do wykonywania swojej pracy: Umowy o ERZ muszą określać przydzielone zasoby finansowe i materialne, na przykład w odniesieniu do ekspertów, kosztów prawnych i szkoleń.
Wzmocnienie równowagi płci: za każdym razem, gdy umowa o ERZ jest (ponownie) negocjowana, należy wprowadzić postanowienia mające na celu osiągnięcie, w miarę możliwości, składu zrównoważonego pod względem płci. Obejmuje to wymóg aktywnego dążenia do równowagi płci w specjalnych zespołach negocjacyjnych.
Poprawa dostępu do środków prawnych: Państwa członkowskie muszą powiadomić Komisję o tym, w jaki sposób ERZ mogą wszczynać postępowania sądowe i w stosownych przypadkach, administracyjne.
Państwa członkowskie mają zostać również zobowiązane do wprowadzenia skutecznych, odstraszających i proporcjonalnych sankcji w celu egzekwowania przepisów dyrektywy.
Patrząc na przedstawione propozycje warto przypomnieć, że ERZ co do zasady działa w oparciu o prawo państwa, w którym znajduje się siedziba korporacji ponadnarodowej- dlatego z punktu widzenia polskich przedstawicieli ważne są nie tylko regulacje w polskiej ustawie implementującej dyrektywę – dodaje Barbara Surdykowska. W wypadku Polski niektóre kwestie będą szczególnym wyzwaniem jak na przykład odstraszające i proporcjonalne sankcje – wynika to z faktu, że generalnie system sankcji w obszarze pracy w Polsce jest bardzo słaby.
Wniosek Komisji zmieniający dyrektywę w sprawie Europejskich Rad Zakładowych zostanie omówiony przez Parlament Europejski i państwa członkowskie. Po jego przyjęciu państwa członkowskie będą miały rok na włączenie dyrektywy do prawa krajowego. Nowe przepisy zaczną obowiązywać dwa lata później. W tym dwuletnim okresie strony będą mogły dostosować swoje umowy o ERZ do zmienionych wymogów.
bs